علیرضا سمیع آذر مدیر حراج تهران و مدرس هنر در گفتگو با خبرنگار صبا درباره درگذشت منیر فرمانفرماییان و اهمیتی که این هنرمند نقاش نوگرا در جامعه هنرهای تجسمی ایران داشته است، بیان کرد: اهمیت حضور منیر فرمانفرماییان از دو جنبه قابل بررسی است، یکی از نظر شخصیت هنری این هنرمند و نوع هنر استثنایی وی که ریشه در سنت هنرهای کاربردی ایران داشت و البته در قلب همه صنایع کاربردی و تزیینی ایران، هندسه ازلی جای داشت که این ذات هنر این هنرمند را دربرمی گرفت، تمام قاعده مندی، نظم به شدت خردگرایانه و در عین حال حالت های اتفاقی و شهودی همراه با بنیادهای هسته ای به صورت رازهای خلقت در هندسه معماری و هنرهای وابسته به معماری ایران جاری بوده که این ویژگی ها در کار فرمانفرماییان موج می زد.

این نویسنده و مدرس تاریخ هنر در ادامه به ویژگی های آثار این هنرمند اشاره و اظهار کرد: آن چه هنر این هنرمند را توضیح می داد، جنبه جاودانه و ازلی قواعدی است که از دوران کهن، زیبایی شناسی معماری هر هنری را شکل می داد و این ویژگی از جمله موضوعات اصلی کار وی بود که با استفاده از متریال خاصی که ریشه در هنر سنتی ما داشت یعنی آینه نمود بیشتری پیدا کرد.

وی با اشاره به اهمیت هندسه در آثار این بانوی نقاش یادآور شد: این هنرمند بیش از آن که درباره آینه باشد درباره هندسه، پیچیدگی های ریاضی ونظم خردگرایانه و مقدسی بود که متریال آن را سالها پیش یافته بود.

سمیع آذر با بیان این که این هنرمند در دهه ۴۰ چندان مورد توجه جامعه هنری ایران قرار نداشت، بیان کرد: این هنرمند در سال های دهه ۴۰ چندان مورد توجه جامعه هنری نبود و قدرت تشخیص هنر این هنرمند از کارهای آینه‌کاری تزئینی کمتر بود بنابراین او ترجیح داد که راهی آمریکا شود که هیچ پس زمینه ذهنی به این هنر کاربردی در آن کشور وجود نداشت.

مدیر حراج تهران به اقبال جهانی از آثار فرمانفرماییان و متعاقب آن توجه جامعه هنری ایران به آثار او اشاره کرد و افزود: در بحبوحه جنبش هنر مینی مالیستی که در آمریکا در حال تکوین بود، آثار منیر فرمانفرماییان مورد توجه قرار گرفت و بعد از بازگشت به ایران در اواخر دهه ۷۰ با توجه به اقبال جهانی آثارش، به طور فزاینده آثارش در ایران مورد توجه قرار گرفت و به دنبال آن نمایشگاه هایی از آثارش در کشورمان برگزار شد، اگر چه آثار او پیش از انقلاب نیز به عنوان هنر وابسته به معماری در چند مکان اجرا شد از جمله دیوار آینه کاری او در هتل لاله، ولی در ورودش در اواخر دهه هفتاد به ایران مورد اقبال مجموعه داران هنری و جامعه هنری ایران قرار گرفت.

این پژوهشگر تاریخ هنر به جنبه دوم شخصیت این بانوی هنرمند اشاره کرد و گفت: ویژگی دوم، زن بودن وی بود که داستانی مشابه ماهیت هنری او داشت چراکه در دهه ۴۰ در جامعه ای زندگی می کرد که مردگرایانه بود و به سختی در جمع هنرمندان شاخص کشور که همگی مرد بودند، مورد توجه شایسته قرار می گرفت اما بعد از بازگشت به ایران در اواخر دهه ۷۰ فضای ایران پذیرای او بود و رفته رفته در جامعه هنری مطرح شد و در دهه ۹۰ به پرطرفدارترین هنرمند معاصر ایران تبدیل شد به طوری که هنرمندان بسیاری از جامعه مردان نسل رو به ظهور با الهام از آثار او در استفاده از متریال آینه با تمرکز بر هندسه و رازهای قدسی و ازلی آن آثاری را آفریدند.

سمیع آذر در ادامه یادآور شد: این بانوی هنرمند در سن هشتاد سالگی سرآمد همه هنرمندان معاصر ایران بود و در یک دهه گذشته نیز آثارش به مهمترین موزه های بزرگ دنیا از جمله متروپولیتن نیویورک و موزه هنرهای مدرن نیویورک، گوگنهایم و دیگر موزه های مطرح اروپا راه یافت که از این نظر نیز سرآمد همه هنرمندان معاصر ایران است به طوری که هیچ هنرمندی در داخل و خارج از ایران نتوانسته از نظر اعتبار جهانی و راه یابی آثارش به موزه های مطرح جهان در جایگاه این هنرمند قرار بگیرد.

مدیر حراج تهران درباره تاثیر فقدان این بانوی هنرمند بر بازار آثارش توضیح داد: این هنرمند در سال های اخیر نیز آثار مهم اش با رکوردشکنی همراه بوده است به طور مثال در دهمین حراج تهران که سال گذشته برگزار شد، یکی از آثارش که در زمره ۱۰ اثر برتر او نیز قرار نداشت، اما توانست با فروش ۴ میلیارد تومانی رکورددار این دوره از حراج باشد، بنابراین وقتی مجموعه داران دیگر شاهد تولید آثاری از سوی این هنرمند نباشند، با افزایش تقاضا از سوی آنها روبرو می شویم و قیمت آثار این هنرمند باز هم افزایش خواهد داشت.

سمیع آذر در بخش پایانی سخنانش به موزه دائمی آثار این هنرمند اشاره کرد و گفت: خوشبختانه یک موزه دائمی از آثار این هنرمند در باغ نگارستان برپاست که دو سال پیش و در زمان حیات این هنرمند افتتاح شد و نمونه هایی از دوره های مختلف آثار این هنرمند در این موزه پیش روی علاقه مندان است و بنابراین حسرت و خسران ناشی از رفتن این هنرمندان را کمتر می کند و آرزو می کنم که این موزه های دائمی برای دیگر هنرمندان ایران نیز در زمان حیات آنها راه اندازی شود.

منیر فرمانفرماییان شب گذشته ۳۱ فروردین ماه در آستانه سن ۹۷ سالگی در منزل شخصی خود درگذشت.

فاطمه حامدی خواه